Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુન્દરકાણ્ડ
અથ એકષષ્ટિતમસ્સર્ગઃ||

તતો જામ્બવતો વાક્યમગૃઃણન્ત વનૌકસઃ|
અઙ્ગદપ્રમુખા વીરા હનુમાંશ્ચ મહાકપિઃ||1||

સ|| તતઃ અઙ્ગદપ્રમુખાઃ વનૌકસઃ મહાકપિઃ હનુમંતશ્ચજાંબવતઃ વાક્યં અગૃહ્ણંત||

Then Angada and other leaders, and other wanderers of the forest including Hanuman accepted the words of great Vanara Jambavan.

પ્રીતિમન્તઃ તતઃ સર્વે વાયુપુત્ત્ર પુરસ્સરાઃ|
મહેંદ્રાદ્રિં પરિત્યજ્ય પુપ્લુવુઃ પ્લવગર્ષભાઃ||2||
મેરુમંદરસંકાશા મત્તા ઇવ મહાગજાઃ|
છાદયંત ઇવાકાશં મહાકાયા મહાબલાઃ||3||

સ|| તતઃ સર્વે પ્લવગર્ષભાઃ પ્રીતિમન્તઃ મહેંદ્રાદ્રિં પરિત્યજ્ય વાયુપુત્ત્ર પુરસ્સરાઃ પુપ્લુવુઃ|| (તે) મેરુમંદરસંકાશાઃ મત્તાઃ મહાગજાઃ ઇવ આકાશં છાદયંતઃ ઇવ મહાબલાઃ મહાકાયા ( પુપ્લુવુઃ)

All of the Vanaras, who were very pleased left Mahendra mountain led by Hanuman and flew into the sky. They were like elephants in the rut ,resembling the mountains Meru and Mandara. They flew as if covering the whole sky.

સભાજ્યમાનં ભૂતૈઃ તં આત્મવંતં મહાબલમ્|
હનૂમંતં મહાવેગં વહંત ઇવ દૃષ્ટિભિઃ||4||
રાઘવેચાર્થનિર્વૃત્તિં કર્તું ચ પરમં યશઃ|
સમાદાય સમૃદ્ધાર્થાઃ કર્મસિદ્ધિભિરુન્નતાઃ||5||
પ્રિયાખ્યાનોન્મુખાઃ સર્વે સર્વે યુદ્ધાભિનંદિનઃ|
સર્વે રામપ્રતીકારે નિશ્ચિતાર્ધા મનસ્વિનઃ||6||

સ|| (તે) ભૂતૈઃ સભાજ્યમાનં આત્મવંતં મહાબલમ્ હનૂમંતં મહાવેગં વહંત ઇવ દૃષ્ટિભિઃ || (તે) સમૃદ્ધાર્થાઃ , કર્મસિદ્ધિભિઃ રાઘવે ચ અર્થનિર્વવૃત્તિં પરમં યશં કર્તું સમાધાય , ઉન્નતાઃ || સર્વે પ્રિયાખ્યાનોન્મુખાઃ સર્વે યુદ્ધાભિનંદિનઃ સર્વે મનસ્સ્વિનઃ સર્વે નિશ્ચિતાર્થઃ ||

Praised by all beings that self-confident mighty Hanuman flying at great speeds was seen by them without blinking. They flew having accomplished their task, very much wanting to successfully completing the task of Rama and concentrating on remaining in the service of Raghava to achieve the supreme fame. All of them flew in the sky ,talking among themselves. All of them were anxious to fight a war. All of them were determined to please Rama.

પ્લવમાનાઃ ખમાપ્લુત્ય તતસ્તે કાનનૌકસઃ|
નંદનોપમમાસેદુર્વનં દ્રુમલતાયુતમ્||7||
યત્તન્મધુવનં નામ સુગ્રીવસ્યાભિરક્ષિતમ્|
અધૃષ્યં સર્વભૂતાનાં સર્વભૂતમનોહરમ્||8||

સ|| તતઃ તે કાનનૌકસઃ ખં આપ્લુત્ય પ્લવમાનાઃ દ્રુમલયતાયુતં નન્દનોપમમ્ વનં આસેદુઃ|| અધૃષ્યં સર્વભૂતાનાં અભિરક્ષિતં સર્વભૂત મનોહરં યત્ સુગ્રીવસ્ય મધુવનં નામ તત્||

Then the forest dwellers leaping and rising up in the sky entered the garden which is full of trees and creepers which is like Indra's garden. Well protected, difficult to access, enchanting to all beings that beautiful garden of Sugriva is called Madhuvan.

યદ્રક્ષતિ મહાવીર્યઃ સદા દદિમુખઃ કપિઃ|
માતુલઃ કપિમુખ્યસ્ય સુગ્રીવસ્ય મહાત્મનઃ||9||
તે ત દ્વન મુપાગમ્ય બભૂવુઃ પરમોત્કટાઃ|
વાનરા વાનરેન્દ્રસ્ય મનઃ કાંતતમં મહત્||10||

સ|| મહાત્મનઃ કપિમુખ્યસ્ય સુગ્રીવસ્ય માતુલઃ મહાવીર્યઃ દધિમુખઃ કપિઃ યત્ સદા રક્ષતિ || તે વાનરાઃ વાનરેન્દ્રસ્ય મનઃ ક્લાંતતમં મહત્ તત્ વનં ઉપાગમ્ય પરમોત્કટાઃ બભૂવુઃ ||

The great Vanara leader, Sugriva's maternal uncle Dadhimukha a great hero always protects the grove. The Vanaras entering the great enchanting garden of the king of Vanaras were highly desirous of tasting the honey of the groves.

તતસ્તે વાનરા હૃષ્ટા દૃષ્ટ્વા મધુવનં મહત્|
કુમારં અભ્યયાચંત મધૂનિ મધુપિઙ્ગળાઃ||11||
તતઃ કુમારસ્તાન્ વૃદ્ધાન્ જાંબવત્પ્રમુખાન્ કપીન્|
અનુમાન્ય દદૌ તેષાં વિસર્ગં મધુભક્ષણે||12||

સ|| તતઃ મધુપિઙ્ગળાઃ તે વાનરાઃ મહત્ મધુવનં દૃષ્ટ્વા હૃષ્ટાઃ કુમારં મધૂનિ અભ્યયાચંત||તતઃ કુમારઃ વૃદ્ધાન્ તાન્ જામ્બવત પ્રમુખાન્ કપીન્ અનુમાન્ય તેષાં મધુ ભક્ષણે નિસર્ગં દદૌ||

The honey colored Vanaras delighted at having seen the great Madhuvan, sought the prince's permission. Then the prince seeking the older Vanara leaders like Jambavan's counsel gave them permission to drink honey.

તતશ્ચાનુમતાઃ સર્વે સંપ્રહૃષ્ટા વનૌકસઃ|
મુદિતાઃ પ્રેરિતાશ્ચાપિ પ્રનૃત્યંતોઽભવં સ્તતઃ||13||

સ|| તતઃ સર્વે વનૌકસઃ અનુમતાઃ સમ્પ્રહૃષ્ટાઃ તદા પ્રેરિતાઃ મુદિતાઃ પ્રનૃત્યંતઃ અભવન્ ||

Thus permitted and encouraged, all the Vanaras happily started dancing.

ગાયંતિ કેચિત્ પ્રણમંતિ કેચિત્ નૃત્યંતિ કેચિત્ પ્રહસંતિ કેચિત્|
પતંતિ કેચિત્ વિચરંતિ કેચિત્ પ્લવંતિ કેચિત્ પ્રલપંતિ કેચિત્||14||
પરસ્પરં કેચિદુપાશ્રયંતે પરસ્પરં કેચિદુપાક્રમંતે|
પરસ્પરં કેચિદુપબ્રુવંતે પરસ્પરં કેચિદુપારમંતે||15||

સ|| કેચિત્ ગાયન્તિ|કેચિત્ પ્રણમંતિ|કેચિત્ નૃત્યન્તિ | કેચિત્ પ્રહસન્તિ| કેચિત્ પતન્તિ | કેચિત્ પતન્તિ| કેચિત્ વિચરન્તિ| કેચિત્ પ્લવન્તિ|કેચિત્ પ્રલપન્તિ|| કેચિત્ પરસ્પરં ઉપાશ્રયન્તે| કેચિત્ પરસ્પરં ઉપાક્રમંતિ| કેચિત્ પરસ્પરં ઉપબ્રુવંતિ|| કેશિત્ પરસ્પરં ઉપારમંતે|| કોંદરુ ઓકરિનોકરિતો આડુકોનુચુન્નારુ.

Some sang. Some prostrated. Some danced. Some laughed. Some fell down. Some roamed. Some jumped up. Some were babbling. Some were comforting each other. Some were holding each other. Some were talking to each other. Some were entertaining each other.

દ્રુમાદ્દ્રુમં કેચિદભિદ્રવંતે ક્ષિતૌનગાગ્રાન્ નિપતંતિ કેચિત્|
મહીતલા કેચિદુદીર્ણવેગા મહાદ્રુમાગ્રાણ્યભિસંપતંતિ ||16||
ગાયંતમન્યઃ પ્રહસન્નુપૈતિ હસંતમન્યઃ પ્રરુદન્નુપૈતિ|
રુદંત મન્યઃ પ્રણુદન્નુપૈતિ નુદંતમન્યઃ પ્રણદન્નુપૈતિ||17||

સ|| કેચિત્ દ્રુમાત્ દ્રુમં અભિદ્રવન્તે | કેચિત્ ક્ષિતૌ નગાગ્રાત્ નિપતન્તિ | ઉદીર્ણવેગાઃ મહીતલાત્ મહાદ્રુમાગ્રાણિ અભિસંપતન્તિ ||ગાયન્તં અન્યઃ પ્રહસન્ ઉપૈતિ| હસન્તં અન્યઃ પ્રરુદન્ ઉપૈતિ| રુદંતં અન્યઃ પ્રણુદન્ ઉપૈતિ || નુદન્તં અન્યઃ પ્રણદન્ ઉપૈતિ||

Some ran from one tree to another. Some jumped from the top of the tree. Some jumped from broken branches. Some very swift ones fell down from the top of the huge trees. While one was singing, others approached him laughing. While one was laughing then another went roaring. While one was roaring another was pushing. While one was encouraging the other who fell over and was shouting

સમાકુલં તત્કપિ સૈન્યમાસીન્ મધુપ્રસાનોત્કટ સત્ત્વચેષ્ટં |
ન ચાત્રકશ્ચન્નભભૂવ મત્તો ન ચાત્ર કશ્ચિન્નબભૂવ તૃપ્તઃ||18||
તતો વનં તત્પરિભક્ષ્યમાણમ્ દ્રુમાંશ્ચ વિધ્વંસિતપત્ત્રપુષ્પાન્|
સમીક્ષ્ય કોપાદ્દધિવક્ત્રનામા નિવારયામાસ કપિઃ કપીંસ્તાન્||19||

સ|| મધુપ્રસાનોત્કટ સત્ત્વચેષ્ટં તત્ કપિસૈન્યં સમાકુલં આસીત્ | અત્ર કશ્ચિત્ મત્તઃ ન બભૂવ|ઇતિ ન | અત્ર કશ્ચિત્ તૃપ્તઃ ન બભૂવ ઇતિ ન|| તતઃ દધિવક્ત્રનામા કપિઃ તત્ વનં વિધ્વંસિતપત્રપુષ્પાન્ દ્રુમાંશ્ચ સમીક્ષ્ય કોપાત્ પરિભક્ષ્યમાણમ્ તાન્ કપીન્ નિવારયામાસ||

Having lost control due to excessive drinking , the Vanara army sat there quietly. It is not that there was none who was not intoxicated. It is not that there was none who was not satisfied. Seeing the leaves, flowers and trees which were destroyed, and the Vanaras who were drunk, the Vanara by name Dadhimukha started stopping them.

સતૈઃ પ્રવૃદ્ધૈઃ પરિભર્ત્સ્યમાનો વનસ્ય ગોપ્તા હરિવીરવૃદ્ધઃ|
ચકાર ભૂયો મતિ મુગ્રતેજા વનસ્ય રક્ષાં પ્રતિ વાનરેભ્યઃ||20||
ઉવાચકાંશ્ચિત્પરુષાણિ ધૃષ્ટ મસક્તમન્યાંશ્ચ તલૈર્જઘાન|
સમેત્યકૈશ્ચિત્ કલહં ચકાર તથૈવ સામ્નોપજગામ કાંશ્ચિત્||21||

સ|| પ્રવૃદ્ધૈઃ તૈઃ પરિભર્ત્સ્યમાનઃ વનસ્ય ગોપ્તા હરિવીર વૃદ્ધઃ ઉગ્રતેજાઃ વાનરેભ્યઃ વનસ્ય રક્ષાં પ્રતિ ભૂયઃ મતિં ચકાર||કાંશ્ચિત્ પરુષાણિ ઉવાચ| અન્યાંશ્ચ અસક્તં | તલૈઃ ધૃષ્ટં જઘાન| કેચિત્ સમેત્ય | કેચિત્ કલહં ચકાર| તહૈવ કાંસ્ચિત્ સામ્ના ઉપજગામ||

Reprimanded by those with bloated egos, the protector of the garden , the old Vanara leader again thought over means of protecting the garden from the powerful Vanaras. Some he spoke harshly. Some he did not say anything. Some he slapped with his palm. Some he patted on the back pleasantly. Some he quarreled. Some he approached in a conciliatory manner.

સતૈર્મદાત્ સંપરિવાર્ય વાક્યૈ
ર્બલાચ્ચ તેન પ્રતિવાર્યમાણૈઃ|
પ્રધર્ષિતઃ ત્યક્તભયૈઃ સમેત્ય
પ્રકૃષ્યતે ચા પ્યનવેક્ષ્ય દોષમ્||22||
નખૈસ્તુદંતો દશનૈર્દશંતઃ
તલૈશ્ચ પાદૈશ્ચ સમાપયંતઃ|
મદાત્કપિં કપયઃ સમગ્રા
મહાવનં નિર્વિષયં ચ ચક્રુઃ||23||

સ|| તઃ મદાત્ અપ્રતિવાર્ય વાક્યૈઃ તેન બલાત્ પ્રતિવાર્યમાણૈઃ ત્યક્ત ભયૈઃ તૈઃ પ્રધર્ષિતઃ| સઃ દોષં ચ અનવેક્ષ્ય સમ્યે પ્રકૃષ્યતે ચ||સમગ્રાઃ કપયઃ મદાત્ નખૈઃ તુદન્તઃ | દશનૈઃ દસન્તઃ| તલૈશ્ચ પાદૈશ્ચ તં કપિં સમાપયન્તઃ | (તે સર્વે) મહાવનં નિર્વિષયં ચકૃઃ||

In their drunkenness speaking in abusive language Vanaras retaliated with their strength without fear. Some roared without seeing their faults, some held and pulled him. Drunk, they all together scratched with their nails. Bit with their teeth. They kicked with their hands and feet. They looted the garden completely.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્ સુન્દરકાણ્ડે એકષષ્ટિતમસ્સર્ગઃ ||

Thus ends Sarga sixty one of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki

|| om tat sat||